چکیده مقاله
باروری یک فرآیند جمعیتی کلیدی است که نقش مهمی در پویایی و روندهای جمعیت دارد. کاهش بارروی، به پدیده‌ای جهانی تبدیل شده است؛ و در اولویت‌های سیاستی بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفته است. با این‌حال، مطالعات اندکی هستند که به طور‌مستقیم بر پایة مفاهیم جغرافیایی و بعد فضایی باروری، تمرکز کرده باشند. هدف از این پژوهش بررسی روند تغییرپذیری فضایی و زمانی نرخ باروری گروه‌های ویژه سنی (ASFRs) زنان روستایی در سال‌های 1385 و 1395 است. داده‌های موالید و گروه‌های سنی زنان(49- 15) روستایی از سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار در دو دوره 1385 و 1395 جمع‌آوری و از آزمون‌های موران I سراسری (GMI) و موران محلی با بیز تجربی (LM-EB) برای سنجش خودهمبستگی فضایی و کشف الگوهای فضایی نرخ باروری ویژه گروه‌های سنی در نرم افزار GeoDa استفاده شد. نتایج نشان‌داد که نرخ باروری گروه‌های ویژه سنی طی دوره مورد بررسی افزایش یافته‌است و بیشترین افزایش باروری در گروه سنی 24-20 ساله رخ داده است. خوشه‌بندی فضایی نرخ باروری ویژه سنی نشان‌می‌دهد در سال 1395 قوی‌تر و گسترده‌تر از سال 1385 بوده است. در بین گروه‌های سنی و در هر دو دوره، گروه سنی 39- 35 سال و 49- 45 سال به ترتیب بیشترین (447/0=GMI1385671/0=GMI1395) و کمترین(07/0=GMI1385 ،198/0=GMI1395) مقدار خودهمبستگی فضایی را داشته‌اند. همچنین مناطق روستایی جنوب‌شرق کشور خوشه‌بندی باروری ویژه سنی بالا را داشته‌اند. در برخی از گروه‌های سنی در شرق، شمال شرق، شمال‌غرب، جنوب‌غرب و تا حدودی جنوب نیز الگوی بالا- بالا شکل گرفته‌اند. الگوی بالا- بالا در شمال‌غرب تنها در گروه سنی 19- 15 سال شکل گرفته‌است و الگوی پایین- پایین باروری در مناطق روستایی عمدتاً در قسمت‌های داخلی، شمال و غرب متمرکز شده‌اند. شناسایی و کشف خوشه‌های فضایی، زمینه را برای ساخت مفروضات و مدل برای تحقیقات آینده فراهم می کند. بنابراین آنچه در این پژوهش انجام شده است، می‌تواند بستر مناسب علمی و دقیق برای تحقیقات بنیادین بعدی در حوزه جمعیت و باروری روستایی و توسعه را فراهم می‌کند.
