مقدمه:
گزارش «آمار بازدید از صنایع موزه و سرگرمیهای موضوعی» به صورت سالیانه توسط «انجمن سرگرمیهای موضوعی» و «شرکت بینالمللی مشاوره در حوزههای زیرساختی آیکام» تهیه میشود. این دو نهاد بینالمللی با رصد آمار مراکز فعال در صنایع جاذبههای جهانی (موزه و سرگرمیهای موضوعی) و راستیآزمایی آمار این مراکز، این گزارش را تهیه میکنند. هدف از تهیه این گزارش به صورت سالیانه، تبیین روند تغییرات بازدید مخاطبین از این صنایع و بررسی دلایل این تغییرات است. مخاطب این گزارش عموما متولیان، مخاطبان و علاقمندان این حوزه هستند.
این نوشته، خلاصهای از گزارش «آمار بازدید از صنایع موزه و سرگرمیهای موضوعی» در سال 2023 است. این گزارش از سه بخش «پارکهای موضوعی»، «پارکهای آبی» و «موزهها» تشکیل شده است. به جهت گستردگی و پیوستگی موضوع، خلاصه این گزارش به دو بخش تقسیم میشود: در بخش اول (نوشته حاضر)، به آمار بازدید سالانه از «پارکهای موضوعی» و در بخش دوم به آمار بازدید سالانه از «پارکهای آبی» و «موزهها» پرداخته میشود.
در این بخش از گزارش، ضمن معرفی مفهوم پارکهای موضوعی، آمار بازدیدکنندگان از 25 پارک برتر در دنیا نیز بررسی میشود. سپس در ادامه، آمار بازدیدکنندگان از این پارکها به تفکیک قارههای مختلف ارائه شده و پارکهای پیشرو در هر منطقه معرفی میشود. همچنین ضمن بیان این آمارها، روندهای تغییرات بازدید از پارکهای موضوعی، دلایل این تغییرات در سالهای اخیر و راهبردهای آینده این پارکها مورد بررسی قرار میگیرد.
پارکهای موضوعی
پارکهای موضوعی جهان در حال حاضر به عنوان یکی از پدیدههای نوین گردشگری در قارههای مختلف شناخته می شوند. امروزه در همه قارهها شاهد پارکهای موضوعی هستیم که با هدف جذب گردشگران داخلی و بینالمللی، طراحی و ساخته شدهاند و توانستهاند شهرت جهانی به دست آورده و از این طریق سود خوبی را برای متولیان این پارکها به ارمغان بیاورند. البته برخی از آنها با وجود هزینههای کلان باز هم نتوانستهاند در لیست محبوبترین پارکهای موضوعی جهان قرار بگیرند. قرن بیست و یکم را به عنوان عصری طلایی برای پارکهای موضوعی جهان میدانند و به همین دلیل تلاش زیادی در راستای معرفی آنها به بازدیدکنندگان، مسافران و گردشگران صورت میگیرد.
سال 2022، برای بسیاری از مراکز جاذبه در سراسر جهان، سال بازگشت به حالت عادی پس از همهگیری کووید-19 بود. آمار نشان داد در این سال میزان درآمد و میزان حضور افراد در این مراکز به صورت نسبی به آمارهای قبل از همهگیری رسید و در برخی موارد نیز نسبت به سالهای قبل از همهگیری رشد داشت.
آمارها نشان میدهد در سال 2019، قبل از آنکه همهگیری ویروس کرونا باعث متوقف شدن رشد چندساله شود، آمار بازدید از صنایع جاذبه های جهانی (انواع پارک های تفریحی و موزهها) به اوج خود رسیده بود. در سال 2020 آمار بازدیدکنندگان از این مراکز نشاندهنده یکی از بزرگترین کاهشهای سالانه حضور مخاطبین در تاریخ این صنایع بود. با این حال اما در ادامه، این صنایع، انعطافپذیری خوبی از خود نشان دادند و با همکاری نهادهای دولتی و خصوصی، بازگشاییهای ایمن و بیمشکل را تسهیل کردند تا بدینوسیله تقاضای مکمل بازارهای محلی که مشتاق خارج شدن از خانه بودند، را برآورده کنند.
در سال 2022، مجموعا 198.700.000 نفر از 25 پارک موضوعی برتر دنیا بازدید کردند. این عدد، افزایش 41 درصدی را نسبت به سال 2021 نشان میدهد. یکی از مهمترین عوامل نوظهور در جذب مخاطبین، برگزاری رویدادهای فصلی یا مناسبتی است. زیرا برای مخاطبین این انگیزه را ایجاد میکند تا در زمانها، موقعیتها و مناسبتهای گوناگون از پارکها بازدید کنند.
تجربه قرنطینههای طولانیمدت در همهگیری نشان داد که مخاطبین آمادهاند تا برای سرگرمی و تجربیات خارج از منزل بیش از گذشته هزینه پرداخت کنند. در عین حال، مخاطبین انتظارات بیشتری در زمینه دسترسی راحتتر و آسانتر و کیفیت بیشتر دارند. به صورت کلی، به نظر میرسد، آستانه تحمل مخاطبین این پارکها، برای حضور در جمعیت بزرگ و انتظار طولانیمدت کاهش یافته است. مدیران پارکها به دنبال راهبردهایی همچون سرمایهگذاریهای بزرگ در خدمات اپلیکیشن موبایل و بهبود در روشهای ارتباط با مخاطبین هستند.
مجموعا، از میان 25 پارک موضوعی پیشرو بر اساس میزان بازدید در سراسر جهان، آمریکا با داشتن نه پارک، بیشترین تعداد پارک را دارد. پس از آن، چین و ژاپن هرکدام با داشتن چهار پارک مشترکا در رتبه دوم این لیست قرار دارند. فرانسه، هنگکنگ و کرهجنوبی نیز هرکدام با داشتن دو پارک رتبههای بعدی را به خود اختصاص دادهاند.
نمودار شماره یک: ده پارک موضوعی پیشرو بر اساس میزان بازدید در سراسر جهان
برترین پارک موضوعی جهان از نظر میزان بازدیدکنندگان، پارک موضوعی «مجیک کینگدوم (پادشاهی جادویی)» در مجتمع والت دیزنی امریکا است. بیشترین درصد تغییرات در سال 2022 نسبت به سال قبل از آن از نظر میزان بازدیدکنندگان مربوط به پارک موضوعی «یونیورسال استودیو» ژاپن است. میزان بازدیدکنندگان این پارک در سال 2022 نسبت به سال 2021 با رشد 125 درصدی به 000/350/12 نفر رسیده است. همچنین پارکهای «پادشاهی اقیانوسی چیملانگ» چین و «دیزنیلند» شانگهای چین در سال 2022 نسبت به سال 2021 به ترتیب 41 درصد و 38 درصد کاهش آمار بازدیدکننده را تجربه کردهاند.
پارکهای موضوعی در آمریکا
اگرچه روند بازدید از پارکهای موضوعی در قاره آمریکا به سطح «پیش از شیوع همهگیری ویروس کرونا» بازگشته است، اما مسئولین پارکها متوجه شدهاند که آمار بازدید، تنها همه چیز نیست. بهبود کیفیت خدمات، عاملی مهم در روند توسعه پارکهای موضوعی است. یکی از روندهای کلیدی در این زمینه، بهبود مداوم فناوری درون پارک است که تجربه منحصربهفردی را برای بازدیدکنندگان رقم میزند. تم پارکهای بزرگ در 10-15 سال گذشته بر روی ساخت زمینههایی با موضوعات با کیفیت و مبتنی بر مالکیت فکری (IP) متمرکز بودهاند. اکنون، پارکها با هدف فروش بیشتر، فناوریهای مختلف را بهکار میگیرند. استراتژیهای بازاریابی نوین و مبتنی بر فناوری، یک روندنوظهور در پارکهای موضوعی است که پیشبینی میشود در آینده نزدیک گسترش خواهد یافت. به عنوان مثال، دیزنیلند تعداد روزهایی که بلیط با کمترین قیمت آن در دسترس بود را افزایش داد و در مجتمع والتدیزنی هزینههای پارکینگ برای مهمانان هتل حذف شدند. کاهش هزینهها در برخی مناطق به مهمانان اجازه داد تا بیشتر در پارکها خرج کنند.
نمودار شماره دو: ده پارک موضوعی پیشرو بر اساس میزان بازدید در آمریکا
پارکهای موضوعی در آسیا و اقیانوسیه
هر چند بخش قابلتوجهی از جهان از سال 2021 تا 2022 روند پایداری در بهبود آمار بازدیدکنندگان مشاهده کرد، اما وضعیت در منطقه آسیا-اقیانوسیه پیچیدهتر است. به طور کلی، آمار میزان بازدیدکنندگان از صنایع جاذبههای جهانی، در این منطقه از ثبات بیشتری برخوردار است، اما تفاوت بسیار بزرگی بین کشورهای مختلف در این منطقه وجود دارد.
خارج از چین، محدودیتهای ویروس کرونا به صورت تدریجی در طی سال کاهش یافت و این امر موجب شد آمار بازدیدکنندگان از پارکهای موضوعی افزایش چشمگیری نسبت به سال 2021 داشته باشد. درون چین، قرنطینهها نسبت به قبل بیشتر شدند و این موضوع به صورت مستقیم بر آمار بازدیدکنندگان پارکها در این کشور تاثیر گذاشت. به عنوان مثال در سال 2022 آمار بازدیدکنندگان از پارک دیزنیلند شانگهای نسبت به سال قبل 30٪ کاهش را نشان میدهد.
در سال 2022، آمار بازدیدکنندگان از پارکهای موضوعی در چین تا سقف 50٪ کاهش را نسبت به سال قبل از آن نشان میدهد. این موضوع بیانگر آن است که در سال 2022، چین بدونشک بدترین سال خود را در دوره همهگیری کرونا از نظر آمار بازدیدکنندگان و فروش بلیت در پارکهای موضوعی پشتسر گذاشت. دره شادیOCT در شانگهای چین، شدیدترین میزان افت بازدیدکنندگان را تجربه کرد. زیرا محدودیتهای وضع شده در پی همهگیری، به واسطه تراکم بیشتر جمعیت در این منطقه شدت بیشتری داشت.
ژاپن، وضعیت فوقالعادهای را در سال 2022 تجربه کرد. در این سال این کشور توانست تا سقف 90 درصد به آمار بازدیدکنندگان قبل از شروع همهگیری برسد. ژاپن قصد دارد تا به جای افزایش صرف آمار بازدیدکنندگان، با افزایش تنوع و بهبود کیفیت ارائه خدمات، درآمد خود را به ازای هر بازدیدکننده افزایش دهد.
در کرهجنوبی، اگرچه آمار ورود گردشگران خارجی تا اواخر سال 2022 به حداقل میزان ممکن رسیده بود، اما در این سال، گردشگردی داخلی در کرهجنوبی رونق گرفت.
در سال 2022، بازار گردشگری هنگ کنگ در حالی بازگشایی شده است، که همچنان در وضعیت متزلزلی قرار دارد. خطوط هوایی کمهزینه و پروازهای بینالمللی، مقاصد پرتردد گردشگری این کشور را از مسیرهای خود در طول همهگیری حذف کردند که ایجاد دوباره آن شبکه، به زمان و هزینه نیاز دارد.
ویتنام همچنان یکی از بازارهای در حال رشد برای صنعت سرگرمی آسیا است. در سال 2022، با کاهش محسوس محدودیتهای وضعشده در پی همهگیری و افزایش سفرهای بینالمللی به مقصد این کشور، بازار داخلی ویتنام به بازیابی کامل نزدیک شد. مجموعه Sun World بزرگترین متولی پارکهای موضوعی در ویتنام است که قویا در توسعه و پروژههای جدید سرمایهگذاری میکند. با سرمایهگذاریهای مستمر و افتتاح پارکهای جدید در طول همهگیری، آمار بازدیدکنندگان از پارکهای مجموعه Sun World از سطح قبل از همهگیری فراتر رفته است.
سنگاپور، سریعترین بازیابی به شرایط پیش از همهگیری را در منطقه جنوب غربی آسیا داشت. دولت سنگاپور علاوه بر تصمیم برای بازگشایی نسبتاً زودهنگام کشور، خطوط هوایی بینالمللی را نیز تحت فشار قرار داد تا پروازهای خود را به این کشور از سر بگیرند. میزان بازدیدکنندگان از پارکهای موضوعی این کشور در سال 2022 افزایشی 75 درصدی را نسبت به سال قبل از آن نشان میدهد.
با این حال، همهگیری ویروس کرونا روندهایی را به همراه آورد که احتمالاً برای مدتها باقی خواهند ماند. راهبردهایی برای مدیریت بهینه پارکهای موضوعی که حاصل درسآموختههای دوران همهگیری است، به بهرهوری مدیریتی پارکها کمک میکند. راهبردهایی مانند محدود کردن فروش بلیط در برخی بازهها میتواند برای برنامهریزی دقیقتر نیروی کار و تدارکات کمک کند و منجر به بودجهبندی کارآمدتر شود.
پارکهای موضوعی در اروپا، خاورمیانه و آفریقا
از همه نظر، سال 2022 سال موفقی برای منطقه اروپا، خاورمیانه و آفریقا (EMEA) بود. بسیاری از پارکهای موضوعی این منطقه در مقایسه با سال 2019 شاهد رشد بازدیدکنندگان بودند که این امر نشاندهنده تقاضای تجمعی شهروندان این مناطق در طی سالهای همهگیری است
بسیاری از پارکها از فرصت تعطیلی در زمان اوج محدودیتهای وضعشده در همهگیری برای تمرکز بیشتر بر برنامههای پایداری استفاده کردند. پارکهای اروپایی در اجرای روشهای عملیاتی سازگار با محیطزیست، کاهش تولید پسماندها و کربن و رویآوردن به انرژیهای تجدیدپذیر پیشرو هستند.
شکل شماره یک: میزان بازدید از 20 پارک موضوعی برتر اروپا، خاورمیانه و آفریقا در سال های 2022 و 2021
آمار بازدیدکنندگان از پارکها در بریتانیا به طور کلی به نسبت سایر نقاط اروپا بهبود چشمگیری نداشته است. در سال 2022، سطح کلی بازار گردشگری در بریتانیا 25 درصد کمتر از قبل از همهگیری بود. مشکلات سفر به بریتانیا در پی برگزیت در این مورد تأثیر زیادی نداشته است، اما غیبت گردشگران چینی نقش مهمی در عدم رشد محسوس بازار گردشگری این کشور در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی داشته است. تغییرات حاصلشده در قوانین معافیت از عوارض گمرکی بریتانیا، باعث شده مقاصد تفریحی و گردشگردی این کشور برای خریداران جذابیت کمتری داشته باشد.
در امارات متحده عربی، با وجود اینکه نمایشگاه اکسپو 2020 دبی در سال 2021 و 2022 با موفقیت برگزار شد، آمار بازار گردشگری در سال 2022 در این کشور همچنان نشاندهنده کاهش 14 درصدی نسبت به سال 2019 است. شهرهای دبی و ابوظبی توانستهاند با موفقیت، جایگاه خود را به عنوان قطب بازارهای گردشگری و سرگرمی در منطقه خاورمیانه تثبیت کنند؛ اگرچه جای توسعه پارکهای موضوعی در تراز استانداردهای بینالمللی همچنان در این منطقه خالی است.
پارکهای موضوعی در آفریقا نیز مسیر سختی برای بازگشت به آمار قبل از شروع همهگیری داشتهاند. مهمترین چالش در این زمینه، یافتن پشتوانه مالی برای سرمایهگذاری در پارکها در این منطقه است.
نمودار شماره چهار: ده پارک موضوعی پیشرو بر اساس میزان بازدید در اروپا، خاورمیانه و آفریقا
شکل شماره دو: میزان بازدید از 20 پارک موضوعی برتر اروپا، خاورمیانه و آفریقا در سال های 2022 و 2021 و درصد تغییر آن