نشست علمی از سی‌مرغ تا سیمرغ (خودسازماندهی شهروندان و داوطلبان غیررسمی در پاسخ به بحران‌ها و بلایا)

مدرسه توسعه پایدار پژوهشکده سیاست‌گذاری شریف با همکاری موسسه حامی علوم انسانی برگزار می‌کند:

نشست علمی از سی‌مرغ تا سیمرغ(خودسازماندهی شهروندان و داوطلبان غیررسمی در پاسخ به بحران‌ها و بلایا)

 کوثر داریوندی شوشتری، دانشجو دکتری مدیریت دانشگاه صنعتی شریف

 Phanish Puranam, Roland Burger Chaired Professor of Strategy and Organization Design, INSEAD Singapore

زمان: سه‌شنبه ۱۵ اسفند ۱۴۰۲ - ساعت ۱۵:۳۰ تا ۱۷

مکان: سالن کنفرانس پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف

ارائه‌ دهندگان رویداد: 

 Phanish Puranam 

Roland Burger Chaired Professor of Strategy and Organization Design, INSEAD Singapore

کوثر داریوندی شوشتری

دانشجوی دکتری مدیریت دانشگاه صنعتی شریف

این نشست با همکاری مشترک «مدرسه توسعه پایدار» دانشگاه صنعتی شریف و «موسسه حامی علوم انسانی» برگزار شده است

 در این رویداد خانم کوثر داریوندی و آقای پروفسور Phanish Puranam به ارائه مطالعه پژوهشی خود در خصوص نحوه خودسازماندهی شهروندان و نیروهای داوطلبی در پاسخ به بحران‌ها پرداختند.

در ابتدا در توضیح مسئلهٔ تحقیق ، به این اشاره شد که در زمان وقوع  بحران‌ های بزرگ  معمولاً تعداد زیادی از شهروندان و مردم عادی بصورت خودجوش و بصورت غیر رسمی برای کمک به حادثه‌ دیدگان داوطلب می‌ شوند. با توجه به حجم کاری بالای نهادهای رسمی، اضافه‌ شدن نیروهای داوطلبی می‌ تواند به جهت بهبود عملکرد پاسخ به بحران مفید باشد؛ ولیکن این پدیدۀ انسان دوستانه معمولا تحت تأثیر مشکل ناهماهنگی و عدم سازمان‌ یافتگی این نیروها قرار داشته و حتی می‌تواند به بی‌ نظمی و هرج و مرجِ پس از بحران بیافزاید. از سوی دیگر، به دلیل  عدم شناخت نهادهای رسمی از این افراد، عدم آگاهی از مهارت‌ های ایشان و همچنین نبود ارتباط رسمی یا سازمانی میان آنها و داوطلبان، عملا به کارگیری سلسله‌ مراتب‌ های موجود برای هماهنگ‌ سازی در این شرایط میسر نیست. لذا نیاز به ساز و کارهای جایگزین برای سازماندهی داوطلبان غیررسمی وجود دارد.   

 در این راستا، به جهت شناسایی ساز و کارهای سازماندهی غیر سلسله‌ مراتبی، در این مطالعه  نمونه‌های موفقی که در آن داوطلبان توانسته‌اند بدون مداخلۀه نهادهای بیرونی و صرفاً به‌صورت داخلی، خود را سازماندهی کنند ، مورد بررسی قرار گرفته‌ اند. .

 در این مطالعه، نظریۀ «خود سازماندهی» جهت تحلیل موارد مورد مطالعه استفاده شده است. «خودسازماندهی» مفهومی میان‌ رشته‌ ای است که از علوم فیزیکی و طبیعی و به علوم اجتماعی انتقال پیدا کرده و به معنای ظهور نظم سراسری (global order) در سطح سیستم بدون وجود ساختار تعامل سراسری (global interaction structure) میان اجزای سیستم است. به جهت تطبیق دادن این مفهوم با ماهیت سیستم‌ های اجتماعی، مفهوم "تعامل" (interaction) در این مطالعه به "رابطه نفوذ اجتماعی" (social influence) تعبیر و ترجمه شده است. 

با استفاده از روش تحقیق مرور ادبیات ترکیبی (integrative literature review) موارد تجربی متعدد مرتبط در ادبیات موضوع شناسایی شد و به صورت کیفی، از دیدگاه خودسازماندهی مورد تحلیل قرار گرفت. در نتیجۀ تحلیل‌ ها، چگونگی شکل‌ گیری و تکامل شبکه حاصل از برقراری روابط نفوذ اجتماعی میان داوطلبانِ غیر رسمی، موردشناسایی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل عبارت است از:

• خودسازماندهی داوطلبان غیررسمی، معمولا با اقدام تعداد کمی از افراد شروع می‌ شود ولیکن به شکل‌ گیری شبکه عظیمی از داوطلبان (صدها یا هزاران نفر) در عرض زمان بسیار کوتاهی (چند ساعت تا چند روز) می‌ انجامد که در مقایسه با مقیاس و نرخ رشد ساختارهای سازمانی رسمی حتی در شرایط اضطرار نیز اعجاب برانگیز است؛ 
• از حیث میزان سراسری‌ بودن (globality) ساختار، که از عناصر زیربنایی تعریف خودسازماندهی است، شکل‌ گیری شبکه می‌‌تواند در دو حالت حدی سراسری بودن شدید (وجود رهبر مرکزی) و یا پراکندگی شدید آغاز شود؛ ولی به هر صورت به سمت ساختاری متعادل‌ تر تکامل پیدا می‌کند؛
• با وجود دو نقطه آغازین حدی، خودسازماندهی می‌ تواند طی سه فرآیند مختلف در اثر تکامل شبکه میان داوطلبان ظهور پیدا کند که در هر یک از آنها ساز و کارهای متفاوتی که به تفصیل در جلسه مورد ارائه قرار گرفتند پیشران تکامل شبکه هستند؛ 
• دو عامل مهم تعیین‌ کننده، ساختار آغازین و شیوه فرآیند تکامل ساختار هستند : 1) ویژگی‌ های بحران و 2)ویژگی‌ های پلت فرم رسانه اجتماعی که حرکت داوطلبی روی آن شکل گرفته و سازمان داده می‌ شود. چگونگی اثرگذاری این دو عامل بر فرآیند خودسازماندهی به تفصیل مورد ارائه قرار گرفت.

 در انتهای جلسه‌ پیشنهاداتی برای مطالعات آینده و نیز پیشنهادهای مدیریتی و مداخلاتی ارائه شد که می‌ توان برای  بهبود  فرایند خود سازماندهی داوطلبان غیر رسمی  از آنها استفاده کرد.

• منابع نظری مرتبط با تئوری سازماندهی و خودسازماندهی:
  
  
• Puranam, P., 2021. Level 0 vs Level 1 Self-organization:“Invisible” vs “Hidden” hand explanations of order in organizations. Available at SSRN 3959868   
• https://papers.ssrn.com/sol3/papbstract_id=3959868ers.cfm?a 
• Lansing, J.S. and Cox, M.P., 2019. Islands of order: a guide to complexity modeling for the social sciences (Vol. 33). Princeton University Press
• Puranam, P. (2018). The microstructure of organizations. Oxford University Press
• https://www.amazon.com/Microstructure-Organizations-Phanish-Puranam/dp/0199672369
  
  چند نمونه از مقالات مرتبط با خود سازماندهی داوطلبان در بحران ‌ها: 
  
  
• Quarantelli, E. L. "Emergent behavior and groups in the crisis time of disasters." (1995) 
• Starbird, K. and Palen, L., 2011, May. " Voluntweeters" self-organizing by digital volunteers in times of crisis. In Proceedings of the SIGCHI conference on human factors in computing systems (pp. 1071-1080).
• Burke, G.T., Omidvar, O., Spanellis, A. and Pyrko, I., 2023. Making Space for Garbage Cans: How emergent groups organize social media spaces to orchestrate widescale helping in a crisis. Organization studies, 44(4), pp.569-592.
• Voorhees, W.R., 2008. New Yorkers respond to the world trade center attack: An anatomy of an emergent volunteer organization. Journal of Contingencies and Crisis Management, 16(1), pp.3-13.