مدیریت ورود مهاجران افغان نیازمند استفاده از توافقنامه‌های بین‌المللی است

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، سلسله‌ای از چند رویداد طی هفته‌های گذشته بار دیگر توجه کارشناسان، مسئولان دولتی و حتی مردم عادی را به موضوع پناهجویان و مهاجران افغان در ایران جلب کرد. حادثه اول حمله فردی به نام عبدالطیف مرادی ۲۱ ساله و دارای دیدگاه تکفیری به سه روحانی در حرم حضرت امام رضا (ع) در روز ۱۷ فروردین بود که یک سال قبل از مرزهای شرقی به صورت غیرقانونی وارد ایران شده بود. یک منبع آگاه که خواست نامش ذکر نشود در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا در این مورد اظهار داشت: مرادی یکسال قبل وارد ایران شده و پس از مدتی به مشهد آمده و در یک کارگاه به همراه برادرانش مشغول به کار بوده است.

این حادثه باعث شد رسانه‌های ایران نسبت به ورود پناهجویان به داخل کشور به‌ویژه به صورت قاچاق و بدون ثبت شدن و داشتن مدارک لازم اخبار و گزارش‌هایی را منتشر کنند و در برخی از این گزارش‌ها آمار اتباع افغانستانی داخل ایران بدون سند و مدرک مشخصی نسبت به آمار پیشین بین المللی و ملی بیشتر از قبل ذکر می‌شد. 

رویداد دوم که سوابق آن از مدتی قبل و بیشتر با انتشار ویدئوهایی از بدرفتاری با پناهجویان افغان در ایران در فضای مجازی و رسانه ها آغاز شده بود، دوشنبه گذشته (۲۲ فروردین) و با حمله به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در شهر هرات روی داد. رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان نیز از فرصت استفاده کرده و این حادثه را ناشی از اختلاف‌های دو ملت ایران و افغانستان دانستند و چون قبل تلاش کردند موجب جدایی این دو ملت از هم بشوند که ناگفته پیداست پیوندی دیرینه و تاریخی دارند.

این دو رویداد سوالات زیاد و قدیمی را پیرامون چگونگی رفتار ایران با پناهجویان افغان با توجه به وضعیت سیاسی و اقتصادی و اجتماعی کشور، آمار دقیق و واقعی از مهاجران و پناهجویانی که مدارک لازم را دارند یا ندارند، همچنین پیش‌بینی از ورود مهاجران جدید و سیاست های ضروری دولتی در این زمینه پدید آورد.

استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی ۹۴۵ کیلومتر با افغانستان مرز مشترک دارند و گذرگاه‌های رسمی میلک شهرستان هیرمند سیستان و بلوچستان، دوغارون در شهرستان تایباد خراسان رضوی و یزدان در خراسان جنوبی، از مهمترین معابر مرزی دو کشور است.

مرز طولانی دو کشور از یک سو، همزمانی و نزدیکی‌های فرهنگی دو کشور از دیگر سو و مهم‌تر از همه بی‌ثباتی سیاسی در افغانستان طی بیش از چهار دهه که شامل چند حمله خارجی، اشغال بیست‌ساله افغانستان توسط آمریکا و درگیری‌های داخلی است، موجب شده ایران در کنار پاکستان مهم‌ترین مقصد پناهجویان افغان باشد؛ داشتن آمار دقیقی از این مهاجران، ثبت شدن ورود و خروج آنها، حضور مهاجران با اجازه اقامت و در صورت ورود موجی جدید از مهاجران به کشور اتخاذ سیاست‌های مشخص مانند بسیاری کشورهای دیگر در مواجهه با سیل پناهجویان ضروری به نظر می‌رسد. 

آمار دقیق از اتباع افغان در ایران نداریم/ حدود چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تبعه افغان در ایران 

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد جدیدترین آمار اتباع افغانستانی در ایران گفت: بر اساس گزارش‌های منتشر شده توسط کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان در سال ۲۰۲۱، از مجموع جمعیت بیش از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفری اتباع افغانستانی در ایران، ۷۸۰ هزار نفر پناهنده، ۲ میلیون و ۱۰۰ تا ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر مهاجر فاقدمدرک و ۵۸۶ هزار نفر دارای گذرنامه هستند. هر چند آمار دقیقی نداریم بر اساس روندهای کلی پیش بینی می‌شود تعداد مهاجران فاقدمدرک که تا قبل از روی کار آمدن طالبان در افغانستان حدود ۲ میلیون نفر مهاجر فاقدمدرک در ایران برآورد می شد به حدود ۳ میلیون نفر تاکنون افزایش یافته است.

بهرام صلواتی اضافه کرد: آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت در مورد مهاجران افغان وارد ایران شده نشان می‌دهد حدود ۹۲۶ هزار یا یک میلیون نفر در سال ۲۰۲۱ وارد ایران شده‌اند.

وی در مورد شمار پناهجویان افغان وارد ایران شده بعد از روی کارآمدن طالبان در افغانستان اظهار داشت: تاکنون آمار رسمی از شمار مهاجران غیرقانونی وارد شده به ایران پس از روی کار آمدن طالبان وجود ندارد. بر اساس آخرین اظهارات اخیر مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین‌المللی سازمان راهداری پس از روی کار آمدن طالبان، روزانه حدود پنج هزار مهاجر افغانستانی از مرزهای رسمی کشور وارد می شوند که دارای ویزا و گذرنامه هستند و در زمان مقرر این افراد از کشور خارج می شوند.  وی گفته آمار دقیقی از ورود مهاجران فاقدمدرک به کشور وجود ندارد، زیرا این دسته از مهاجران از طریق مرزهای غیررسمی و توسط قاچاق‌برها وارد کشور می شوند.