طرح تدوين سند راهبردهاي بلندمدت آب كشور با ملاحظه سند آمايش سرزمين

در طي ساليان گذشته، وجود ناهماهنگي و تضادهاي سياستي بين‌بخشي در مديريت آب منجر به ايجاد چالش‌هايي در وضع کمي و کيفي آب شده ­است. مواجهه با اين چالش‌ها که با پيچيدگي‌هاي محیط‌زیستی، اجتماعي، اقتصادي، حقوقي و سياسي همراه شده ­است در گرو وحدت، همدلي و هماهنگي بين‌ نهادهاي حكومتي در هر سه قوه و نيز بين حكومت و مردم مي‌باشد. از طرفي اگرچه عوامل طبیعی به ویژه تشدید و تداوم خشکسالی‌ها و بروز نوسانات و تغییرات اقلیمی بر پیچیدگی‌هاي حاکم بر بحران‌هاي آبی اثرگذار بوده است، اما شواهد موجود حاکی از آن است که بحران آب اغلب ریشه در موضوع حکمرانی و ناکارآمدي ساختار حکمرانی در بخش آب دارد. برای شناخت و ارزیابی حکمرانی، نهاد حکمرانی آب شامل سه مؤلفه اصلی سیاست‌، قانون و سازمان است که با یکدیگر پیوندهای ساختاری و تنگاتنگی دارند. به عبارت ديگر، اقتدار در تبیین سیاست‌‌ها و تعیین قواعد بازی از طریق قوانین و مقررات و اتخاذ تصمیمات آب و اجرای آن تجلّی پیدا می‌کند. بنابراین نهاد آب را بایستی به عنوان مسأله یکپارچه‌ای در نظر گرفت که متشکل از ضابطه، ساختار و سازمان‌های دولتی و عرفی (نهادهای موجود) است و ایجاد انسجام و یکپارچگی در سیاست‌‌گذاری و تصمیم‌گیری درون و بیرون اين بخش، نیاز به ایجاد بسترهای نهادی و سازمانی در سطوح مختلف با درک و تکیه بر شرایط و اقتضائات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و سازمانی محلی دارد. در اين ميان ترسيم نقشه راه و تدوين سند راهبردي براي هماهنگي سياست‌ها نقش مهمي دارد. تدوين يك سند راهبردي در زمينه آب با لحاظ اهداف ذي‌نفعان (و نه فقط يك وزارت) که متضمن رويکردي موثر و جامع باشد، براي مجلس شوراي اسلامي ضروري مي‌نمايد. هرچند اسناد راهبردي در حال حاضر وجود دارد (به­عنوان نمونه راهبردهاي توسعه بلندمدت منابع آب 1382 و پژوهشگاه وزارت نيرو 1390) ولي اين اسناد اغلب به صورت بخشي تهيه شده و حتي در داخل يك قوه نيز در اجراي آنها وفاق عملي وجود ندارد. ايراد ديگر اين اسناد عدم توجه به سند آمايش سرزمين به عنوان سند بالادستي است و نيز گذشت زمان مي­باشد. در عين حال با توجه به شرایط پویا و غیر قطعی تحولات منطقه­ای و ملی، مجلس شوراي اسلامي به سند قانوني به روز براي برنامه­ریزی راهبردی و هماهنگ براي حل یا تخفیف مناقشه بین ذینفعان نياز است. لذا تدوین یك سند راهبردي در حوزه سیاستگذاری منابع آب که مبتنی بر آمایش سرزمین باشد برای تصويب آن در مجلس شوراي اسلامي ضروری به نظر می­رسد. لذا اهداف تحقیق عبارتند از:

-        بررسي و آسيب­شناسي اسناد بالادستی بر اساس اصول آمایش سرزمین؛

-        آسیب­شناسی راهبردهاي قبلي منابع آب با توجه به مصاديق در حوضه­هاي آبريز و با توجه به وضعيت تغيير اقليم؛

-        تدوين چشم­انداز و تدوين راهبردهاي کلان آب كشور و توجه به آن به عنوان سرلوحه در راهبري مصوبات آتي مجلس شوراي اسلامي.