مدیریت مالی دولت و بخش عمومی در ایران

مديريت مالي دولت (PFM ) به دنبال نحوه مديريت منابع دولتي اعم از دارايي ها و مخارج است و همچنين اثر بلافاصله ، ميان مدت و بلندمدت اين منابع بر اقتصاد و جامعه را توضيح مي دهد. از اين رو مي توان مديريت مالي دولت را به فرآيندها يعني چگونگي مديريت دولت و هم به نتايج يعني پيامدهاي كوتاه مدت و ميان مدت و بلندمدت جريان هاي مالي مرتبط دانست. در واقع مفهوم مديريت مالي بر هر دو بعد مذكور تمركز دارد و تصويري از اصلاحات مورد نياز جهت توسعه نظام مديريت مالي كشور ارائه مي دهد.

نظام هاي مديريت مالي در مجموعه وسيع تري از فرآيندها و نظام ها و نهادها جاي گرفته اند و از اين مجموعه اثر مي گيرند. نظام مديريت مالي دولت بخشي از مجموعه وسيع تر فرآيندهاي سياستگذاري ملي هستند كه با توليد نقشه ها و رهنمودها ، تخصيص منابع دولتي را جهت دهي مي كنند اما اين اثرپذيري ها در كشورهاي مختلف متفاوت است و اين امر مديريت مالي دولت را به موضوعي اختصاصي براي هر كشور تبديل مي كند البته با وجود تفاوتهاي ناشي از ويژگي هاي خاص هر كشور برخي  از فرآيندهاي نظام مديريت مالي دولت در بسياري از كشورها يكسان است اين فرآيندها را مي توان در 4 مرحله قانون گذاري بودجه ، تصويب بودجه ، اجراي بودجه ، و ارزيابي بودجه برشمرد.و هر يك از اين مراحل را مي توان به نوبه خود به يك يا چند فرآيند اصلي تقسيم نمود.

با توجه به مفهوم و تصويري كه از مديريت مالي دولت ارائه گرديد جهت تحقيق و تدوين همه جانبه امر مذكور به گونه اي كه بتواند تمامي زوايا و 4 مرحله مذكور را پوشش بدهد و براي تحقق آنچه كه مديريت مالي دولت و بخش عمومي در ايران ناميده مي شود  پژوهشي در دو فاز در نظر گرفته شد.

در فاز اول در صدد ارائه تصويري از وضع موجود امر مديريت مالي دولت خواهيم بود در تمركز بر وضع موجود به موضوعات ذيل خواهيم پرداخت:

• تاريخچه نظام بودجه ريزي در ايران و چالشهاي پيش رو :

اين محور در صدد ارائه تصويري از تجربيات كشور در امر بودجه ريزي است كه البته با واكاوي آن به دنبال برشمردن چالشهايي است كه در امر بودجه ريزي با آن مواجه خواهيم بود.

• چالشها و مسائل حقوقي نظام مديريت مالي دولت :‌

اين محور به دنبال بررسي حقوق ماليه بخش عمومي است كه در چهار محور قانون اساسي، قانون برنامه و بودجه ، قانون برنامه و قانون محاسبات عمومي به بررسي چالشها و مسائل حقوقي كه در امر نظام مديريت مالي دولت مي توانند موثر واقع گردند، خواهد پرداخت.

• فصل تدوين بودجه و بودجه در كابينه

اين محور ذيل بخش مباني بودجه اي نظام مديريت مالي دولت مورد بررسي قرار خواهد گرفت و مباحث بخشنامه بودجه ، تدوبن احكام بودجه ، منابع و مصارف بودجه در اين فصل مطرح خواهد شد.

• بودجه در پارلمان

محور بودجه در پارلمان ذيل بخش مباني بودجه اي نظام مديريت مالي دولت مي باشد كه تصويب بودجه در پارلمان اعم ا ز مراحل بررسي آن در كميسيون تلفيق و تصويب آن در صحن علني را مورد تدقيق و تحقيق قرار خواهد داد.

• بودجه در شوراي نگهبان

محور بودجه در شوراي نگهبان نيز ذيل بخش مباني بودجه اي نظام مديريت مالي قرار گرفته و تصويب بودجه در شوراي نگهبان را مورد بررسي قرار خواهد داد.

• فراز و فرودهاي اجراي بودجه در دولت

محور مذكور نيز ذيل بخش مباني بودجه اي نظام مديريت مالي دولت به دنبال بررسي نحوه اجراي بودجه در دولت مي باشد از اين رو بررسي ضوابط اجرايي ، آئين نامه ها ،‌دستورالعمل ها ،‌ابلاغ ها ،‌تخصيص و چالشهاي نظام جمع آوري درآمدها و پرداخت بودجه را مد نظر قرار خواهد داد.

در نهايت فاز اول پژوهش مديريت مالي دولت و بخش عمومي به دنبال بررسي نظارت مالي در نظام مديريت مالي دولت است كه اين امر تحت محورهای  ذيل پيگيري خواهند شد:

• تبیین وضع موجود گزارشگری مالی و حسابداری بخش عمومی در ایران و چالشهای با اهمیت آن
• نقش تفریغ و حسابرسی عملکرد در مدیریت مالی دولت

در فاز دوم در صدد ارائه تصويري از وضع مطلوب امر مديريت مالي دولت خواهيم بود در تمركز بر وضع  مطلوب به بخشها و محورهای ذيل خواهيم پرداخت:

• ارکان نهادی اصلاح نظام بودجه‌ریزی
• تحلیل ذینفعان مالیه عمومی در ایران

در بخش حقوق ماليه بخش عمومي6  محور مورد بررسي قرار خواهند گرفت:

• قاعده مالي در نظام مديريت مالي دولت
• بودجه ريزي ميان مدت
• استقلال نهاد راهبري بودجه چالشها و مخاطرات
• نهاد حکمرانی مالیه و راهبری توسعه (چالش­ها و مخاطرات)
• جایگاه مطلوب نهاد راهبری برنامه و بودجه
• نقش پارلمان در نظام بودجه ریزی ایران

در بخش مباني و آثار اقتصادي و اجتماعي بودجه محورهای ذيل مورد توجه قرار خواهد گرفت :

• نظام مديريت مالي در كشور نفتي
• سياستهاي مالي و اقتصاد كلان
• سياستهاي مالي ،‌تورم و بيماري هلندي

در بخش مباني بودجه اي نظام مديريت مالي دولت نيز سعي در بررسي و تحقيق مواردي داريم كه در محورهای ذيل خواهد آمد:

• پايدارسازي منابع بودجه (ماليات و دارايي ها)
• كنترل هزينه هاي دولت :‌انتخاب ماموريتهاي اولويت دار و اصلاح ساختار دستگاه هاي اجرايي
• كنترل هزينه هاي دولت : نظام تامين اجتماعي و بازنشستگي
• كنترل هزينه هاي دولت :‌ نظام سلامت
• كنترل هزينه هاي دولت :‌آموزش و پرورش
• بودجه ريزي مبتني بر عملكرد
• كنترل مخاطرات مالي ضرورت اجتناب اصلاحيه ماليه
• مديريت بدهي و مديريت جريان نقدي دو روي يك سكه
• نظام اجراي (/پرداخت) اعتباري بودجه
• الگوی مطلوب حساب واحد خزانه متناسب با اقتضائات نظام مالی کشور

در بخش نظارت مالی در نظام مدیریت مالی دولت نيز محورهای ذيل در نظر گرفته شده تا بتواند به خوبي بحث مربوطه را پوشش دهد:

• تبیین وضعیت مطلوب گزارشگری مالی جامع بخش عمومی و الزامات و زیر ساخت های موردنیاز آن
• سامانه هاي نظام مديريت مالي دولت
• رابطه مردم و بودجه

و همچنين محورهای سرمايه گذاري دولت و فصل مشاركت عمومي و خصوصي نيز جهت تكميل مباحث مربوط به تبيين وضعيت مطلوب مديريت مالي دولت و بخش عمومي در ايران در نظر گرفته شده است.

لازم به ذكر است كه هر يك از بخش ها و محورهای در نظر گرفته شده در دو فاز مذكور با کمک اساتید و فرهیختگان آشنا به مسائل نظام مالیه عمومی تهيه خواهد شد.