معرفی
موضوع محیط زیست و چالش‌های آن، امروزه یکی از عرصه‌های پیچیده سیاستگذاری توسعه پایدار است، زیرا از یک طرف فعالیت‌های توسعه‌ای و اقتصادی نباید محیط زیست را خصوصا برای آیندگان غیر قابل استفاده کند و از طرف دیگر حفاظت از محیط زیست تا جای ممکن نباید سبب تعطیلی کسب و کارها شود. اهمیت این موضوع که همانا تامین معیشت به همراه حفظ طبیعت است، سبب شد تا ستاد اقتصاد مقاومتی اقدام به تشکیل کارگروهی با عنوان سازگاری با تحولات زیست‌محیطی نماید. در ذیل این کارگروه نیز کمیته‌های مختلفی با استفاده از ظرفیت کارشناسی سازمان‌های دولتی حول موضوعات مهمی چون سازگاری با کم‌آبی، کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها، حفاظت تالاب‌ها و دریاها، مقابله با پدیده گردوغبار و بیابان‌زایی، پیشگیری از فرونشست زمین، سازگاری با تغییر اقلیم، حفاظت منابع طبیعی، خاک و مدیریت سیلاب، مدیریت پسماندها و برنامه‌ریزی منطقه‌ای (آمایش سرزمین) شکل گرفت.
هر یک از این کمیته‌ها با توجه به مأموریت‌های محوله به خود، اقدام به تهیه و ارائه پیشنهادهای سیاستی در زمینه‌های مختلف محیط‌زیستی در چارچوب سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نمودند. پیشنهادهای سیاستی باید ناظر بر یک موضوع مهم و اولویت‌دار محیط زیستی می‌بودند و در قالب یک حکم یا پروژه تعریف می‌شدند.
پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف در این فرایند به عنوان مشاور و تسهیل‌گر همراه تک تک کمیته‌ها بود و سعی بر آن داشت تا ظرفیت کارشناسی دولتی را از طریق کار مداوم با کمیته‌ها استخراج نماید. برای نیل به این مقصود، جلسات متعددی با کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست، وزرات راه و شهرسازی، وزارت نیرو، سازمان زمین‌شناسی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور برگزار گردید تا مهمترین چالش‌ها به همراه احکام و پروژه‌ها به دست آید.
بر همین مبنا، مهمترین و فوری‌ترین مسائل و چالش‌های محیط زیستی کشور که توسط کارگروه‌های مختلف احصا شده، نشان دهنده تمرکز اغلب مشکلات مطرح شده از سوی کارگروه‌ها بر چالش‌های زیر است:
• ضعف قانون مداری و اجماع میان نقش‌آفرینان اصلی
• ابهام در تعیین نقش دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی در برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیستی
• معضل تأمین مالی برنامه‌ها و کم‌توجهی به اقتصاد محیط‌زیست
• عدم تناسب میان بارگذاری‌های جمعیتی و فعالیتی با توان اکولوژیک سرزمین به خصوص میزان آب قابل‌برنامه‌ریزی(ضعف رویکرد برنامه‌ریزی آمایشی(رویکرد فضایی در برنامه‌ریزی توسعه)
• چالش موازنه آب، انرژی و امنیت غذایی
• چالش موازنه آب، رشد اقتصادی و اشتغال
• چالش موازنه آب و هوا و سلامت جامعه
• چالش موازنه تغییرات آب و هوایی و امنیت ملی
• همبست زوال محیط زیستی و ناکارآمدی اقتصادی و فقر و نابرابری اجتماعی
• نبود و یا ضعف سازوکارهای پایش و ارزشیابی و حسابداری منابع طبیعی تجدیدپذیر
• عدم استفاده از دانش و فناوری به‌روز در مواجهه با چالش‌های زیست محیطی
موارد بالا را که در زمره مهمترین چالش‌های جوامع بشری در جهان معاصر به شمار می‌آیند، بر اساس تجربه جهانی، می‌توان به‌طور کلی ذیل دو ابر چالش زیر دسته‌بندی نمود:
نابراین، از آن‌جا که احکام و پروژه‌های پیشنهادی باید با هدف حل این چالش‌ها اولویت‌بندی گردند، از کمیته‌ها خواسته شد تا پیشنهادهای خود را ناظر به حل مهمترین و فوری‌ترین مسائل سامان دهند.پس از کسب احکام و پروژه‌ها از کارگروه‌ها و به منظور ایجاد وفاق در جامعه علمی و تخصصی در زمینه پیشنهادهای ارائه شده، خبرگان کشور در حوزه‌های مختلف شناسایی شده و از آن‌ها خواسته شده است تا نظرات خود را پیرامون پیشنهادهای ارائه شده اعم از احکام و پروژه‌ها بیان نمایند. این خبرگان از مهمترین دانشگاه‌های کشور، فرهنگستان علوم و انجمن‌های علمی و تخصصی هستند. پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف در حال حاضر در این مرحله از کار در حال تدقیق پروژه‌ها و احکام به منظور ارائه به ستاد اقتصاد مقاومتی قرار دارد.
همکاران
