بررسی فستیوال‌های موسیقی در دنیا: از نحوه توزیع بین قاره تا ژانرهای مختلف و اثرات اقتصادی آن

بررسی فستیوال‌های منطقه ای بینش‌های ارزشمندی را در مورد مناظر فرهنگی متنوع و پویایی اقتصادی در نقاط مختلف جهان ارائه می دهد. با کاوش در جشنواره‌های موسیقی ما به درک عمیق‌تری از چگونگی شکل‌دادن این رویدادها به صنعت جشنواره جهانی موسیقی دست می یابیم. و میبینیم که چه تقاضای فزاینده ای برای جشنواره‌های موسیقی در دنیا وجود دارد.

فستیوال‌ها در مناطق مختلف جهان خطوط مشخصی را بر اساس فرهنگ ها، ترجیحات و اقتصاد محلی نشان می‌دهند. بررسی اطلاعات روندهای جالبی را نشان می‌دهد .

شکل 1 – توزیع فستیوال‌های موسیقی در دنیا براساس ژانر

منبع : Vibrate.com

براساس آمار سایت Vibrate که در حوزه آمار موسیقی بسیار معتبر است ، ایالات متحده با 76 فستیوال از 330 فستیوال برتر تحلیل شده، بزرگترین کانون فستیوال در دنیاست. بیشتر فستیوال‌ها (19عدد) الکترونیک هستند و پس از آن هیپ هاپ (16عدد)، پاپ (15عدد)، کانتری (10عدد) و راک (8عدد) قرار دارند. بریتانیا با فستیوال‌های پاپ به عنوان سبک اصلی (12 فستیوال از 27 فستیوال تجزیه و تحلیل شده)، پنج فستیوال هیپ هاپ، پنج فستیوال الکترونیک و سه فستیوال راک در جایگاه دوم قرار گرفت. هلند با 11 فستیوال از 26 فستیوال الکترونیکی در ژانر بعدی قرار دارد. جالب اینجاست که موسیقی لاتین در اسپانیا از باقی ژانرها جلوتر است (9 فستیوال از 24 فستیوال تحلیل شده). در آلمان، فستیوال‌های الکترونیکی نیز پیشتاز هستند (7 فستیوال از 22 فستیوال تحلیل شده). در ادامه به بررسی فستیوال‌های موسیقی در هر قاره به طور تخصصی می‌پردازیم.

آمریکای شمالی

آمریکای شمالی پیشروترین منطقه در برگزاری فستیوال است. براساس آمار Festivalnet  ایالات متحده بیش از 800 فستیوال با 32 میلیون شرکت کننده در سال را برگزار میکند. فستیوال‌های بزرگ مانند Coachella، Austin City Limits و Electric Daisy Carnival هر کدام سالانه دارای جمعیت میلیونی هستند. حتی فستیوال کوچکی مانند Canada's WayHome تنها در دومین سال خود 35000 طرفدار جذب کرده است. فستیوال‌های ژانرهای خاص (Edge genre) نیز علی­رغم اجتناب حامیان مالی بزرگ از اسپانسرینگ آن، در حد خود رونق قابل رضایتی دارد، مانند تور موسیقی پانک محور فلوریدا که به آمار 500000 نفر مخاطب رسید .

اروپا

در اروپا فستیوال‌هایی مانند گلستونبری و راسکیلد جزو مقاصد اصلی گردشگران هستند. گلستونبری در سال 2019 با 203000 شرکت‌کننده طی 5 روز رکورد جهانی را زد. فستیوال Rock am Ring آلمان سالانه 85000 طرفدار را برای فستیوال تخصصی راک خود جذب می‌کند. فستیوال‌های بزرگ دیگری مانند Tomorrowland با 400 هزار شرکت کننده ، Primavera Sound  با 220 هزار نفر و Exit با 200 هزارنفر شرکت کننده ، منعکس کننده مقیاس و محبوبیت گسترده فستیوال‌های حوزه اروپا هستند. داده‌های Twickets نشان می‌دهد که فروش بلیت‌های فستیوال بریتانیا به طور متوسط 135 درصد بالاتر از ارزش اسمی خود هستند ، و بازار سیاه برای فروش بلیط شکل می‌گیرد، که نشان‌دهنده تقاضای خرید بلیط بسیار بیشتر از عرضه آنست.

آسیا

رشد فستیوال موسیقی در آسیا از سایر مناطق عقب مانده است اما تقاضا در شرق آسیا در حال افزایش است. حضور فستیوال Ultra Korea از سال 2016 تا 2017 فروش بلیط را در این منطقه دو برابر کرده است. بزرگترین فستیوال ژاپن فوجی راک 100000 بازدیدکننده خارجی را جذب می‌کند که بیش از 300 دلار باید برای ورودی پرداخت کنند. شرکت‌های اروپایی و آمریکایی برگزارکننده کنسرت مانند Live Nation و AEG تمایل به برگزاری فستیوال‌های موسیقی در آسیا با تمرکز بر شناخت پتانسیل‌های ضعیف در این قاره دارند که همواره درگیر مخاطراتی مانند عدم تقاضا برای خرید بلیط نیز هستند. ضمن انکه در قاره آسیا محدودیت‌های دولتی و موانع نظارتی در برخی از کشورهای آسیایی مانع برگزاری فستیوال‌های بزرگ نسبت به اروپا و آمریکا می شود. از طرفی مسائل امنیتی می‌تواند مانع تقاضا نیز شود، مانند بمب‌گذاری‌های جاکارتا در سال 2018 که قبل از آن تهدیدات تروریستی برای این رویداد گزارش شده بود.

استرالیا

استرالیا تقاضای قابل توجهی برای موسیقی زنده دارد، مثل رویداد  Splendor in the Grass که طی 3 روز 65000 شرکت کننده را به خود جلب کرد. از طرفی صرف برگزاری رویدادها باعث تقاضای گردشگران بین‌المللی نیز می‌شود. برای مثال بر اساس آمار فستیوال Laneway 40 درصد از شرکت‌کنندگان خارجی هستند. اما بر خلاف فستیوال‌های اروپایی که سفرهای بدون مرز را ترسیم می‌کنند، فستیوال‌های گسترده در آسیا و اقیانوسیه بعلت جغرافیا و مسائل همچون ویزا و... میسر نیست.

آمریکای لاتین

بازار موسیقی زنده آمریکای لاتین با افزایش رونق و بازاریابی جهانی ، به سرعت رشد کرد. برای مثال فستیوال Lollapalooza  که در شیلی برگزار می‌شود ، جمعیتی بالغ بر 120000 شرکت‌کننده دارد. فستیوال Corona Capital مکزیک تنها در 6 سال توسعه یافت و 165000 نفر را طی دو روز به خود اختصاص می‌دهد و دارای 75 اجرای زنده است. نزدیک بودن به آمریکا می‌تواند موجب شود تا حتی شرکت در فستیوال‌های آمریکای لاتین از نظر اقتصادی بسیار بیشتر مقرون بصرفه باشد. در کنار این مسائل، اتفاقات امنیتی، دسترسی و زیرساخت‌ها برای فستیوال‌های راه دور مانند پیک‌نیک استریو کلمبیا با62000 نفر شرکت کننده خطرات عملیاتی بالاتری را تحمیل می‌کند .

آفریقا

در آفریقا نیز فستیوال‌های متنوعی برگزار می‌شود. فستیوال‌هایی مانند "جنوب صحرا"، موسیقی جهانی را به فرهنگ‌های محلی، به‌ویژه برای جمعیت جوان‌تر پیوند زده‌اند. فستیوال Oppikoppi آفریقای جنوبی برنده جایزه برترین "فستیوال در سفر" شد. برگزاری جام جهانی سال 2010 سرمایه گذاری بزرگی را در زیرساخت های موسیقی سراسر آفریقا رقم زد. اما فستیوال‌ها باز هم قابلیت توسعه بیشتری را دارند. مانند فستیوال موازین (Mawazine) در پایتخت مراکش که 2.5 میلیون گردشگر را به خود جذب می‌کند. با گسترش فستیوال‌ها درآمد سرانه پایین درآفریقا افزایش پیدا می‌کند که خود موجب رونق اقتصادی می‌شود. ضمن آنکه در آفریقا مسائل ایمنی در مقایسه با اروپا همچنان حادتر است و خدمات امنیتی و پزشکی و زیرساخت های حمل و نقل هنوز در وضعیت مطلوبی قرارندارند.

فستیوال‌های موسیقی در ابتدا با تمرکز بر بر ژانرهای متمایز مثل جاز، بلوز، راک، هوی متال و غیره به وجود آمدند. اما فستیوال‌های چند ژانری کنونی اغلب از هر ژانر یک گروه در دل خود دارند. تجزیه و تحلیل حضور بر اساس ژانر هنوز بینش مفیدی را ارائه می‌دهد که درزیر بدان اشاره می‌کنیم:

راک

فستیوال‌های راک در دهه 1960 از فستیوال مردمی نیوپورت به وجود آمدند. فستیوال‌های راک هنوز با نمایش های قدیمی جذاب رشد می‌کنند ، برای مثال فستیوال ریوت شیکاگو با فراهم کردن فضا برای ژانر پانک نوستالژیک و کنش های آلترناتیو راک بیش از 100000 نفر را جذب می‌کند . اما رزروهای فستیوال های Coachella و Lollapalooza نشان می‌دهد که راک سهم کمتری از علاقه مخاطبان در فستیوال‌های بزرگ است .

پاپ

در زمینه پاپ و پاپ مستقل (independent pop) بیشترین رزرو فستیوال با افرادیست که بیشترین اقبال مخاطبان را بهمراه دارند. معروف ترین افراد دراین ژانر کنسرت‌های آریانا گرانده، بیلی آیلیش و پست مالون هستند. اما فستیوال‌های پاپ اغلب طرفداران خاص سایر ژانرها مانند راک را ناامید می­‌کنند، چرا که به‌عقیده آنان موسیقی پاپ اغلب کپی از سایر آهنگ‌های پاپ است و خلاقیت در آن پایین‌تر است.

EDM (Electronic dance music)

حضور فزاینده EDM در این دهه بسیار چشمگیر است، مانند فستیوال Electric Daisy که در حدود 400000 مخاطب را به خود جذب می‌کند. منتقدان از اشباع بیش از حد دراین حوزه می‌ترسند، اما تقاضا برای این ژانر همچنان قوی است. فستیوال کشتی مقدس با جذب 5000 نفر از نمونه فستیوال‌هاییست در بعد تجربه (experimental) در آن بسیار پررنگ است، چرا که در یک کشتی تفریحی برگزار می‌شود و طرفداران زیرژانرهای EDM خاص خود را دارد. از معایب افزایش بیش از حد رویدادهای EDM آنست که باعث بیگانگی طرفدارانی می‌شود که به دنبال فرار از زندگی روزمره هستند، چرا ازدحام انبوه جمعیت در چنین فضاهایی، حس رهایی از روزمرگی را تضعیف می کند.

الکترونیک

فراتر از EDM، موسیقی الکترونیک نیز در حد خود مخاطب جذب می‌کند، برای مثال فستیوال Moogfest  با جذب 5000 نفر با تمرکز بر نوآوری های حوزه سینتی سایزر (کیبورد الکترونیکی که مانند پیانو می‌باشد) وجود دارد. اغلب رویدادهایی که ژانرهای الکترونیکی در آن حضور دارند کمتر تجاری‌سازی شده‌اند که حاکی از حضور بیشتر نوازندگان تخصصی  دراین فستیوال‌ها هستند.

هیپ هاپ

فستیوال‌های هیپ‌هاپ در دهه‌های 1990 و 2000 در مقایسه با سایر ژانرها برای جلب توجه تلاش کرده بودند و موفقیت چندانی نداشتند. اما در دهه گذشته شاهد رشد چشمگیری بودیم . فستیوال Rolling Loud در میامی پس از اولین نمایش خود در سال 2015 به سرعت گسترش یافت و اکنون 165000 بلیت در عرض 3 روز می‌فروشد. رویداد لس آنجلس آن نیز بیش از 100000 شرکت کننده دارد. کندریک لامار(رپر)، کاردی بی (رپر) و تراویس اسکات (رپر) همگی در جزو پرفروش‌ترین فستیوال هیپ‌هاپ بوده‌اند که نشان می‌دهد این ژانر چقدر رشد کرده است. اما برخی از طرفداران هنوز احساس می‌کنند که فستیوال‌های هیپ هاپ جریان اصلی ریشه‌های این ژانر را کمرنگ کرده و بیش از حد تجاری شده است .

جاز

فستیوال‌های تاریخی جاز مانند فستیوال جاز مونتری 40000 و نیوپورت جاز 15000 جزئی از میراث این ژانر هستند. اما مخاطبان چنین کنسرت‌هایی در درجه اول، مخاطبان خاص‌پسند عاشق هنر هستند چرا که هر نوع موسیقی را براحتی قبول نمی‌کنند. افراد زیر25 سال علاقه خاصی به رزرو فستیوال جاز سنتی نشان نمی‌دهند ، اما حضور هنرمندان مشهوری مانند کاماسی واشنگتن توانسته تا به جذب جوانان در این ژانر کمک کند . ولی از طرفی فستیوال‌های تلفیقی جاز با چند ژانر دیگر مانند Seattle's Earshot  با جذب 5000 نفر و با آمیختن سبک‌های سول، فانک و هیپ هاپ مورد توجه بیشتری قرار گرفته اند.

کانتری (Country)

فستیوال های موسیقی کانتری دارای حضور وفادار قابل‌توجهی می‌باشد و رویدادهایی مانند فستیوال CMA در شهر نشویل سالانه 200000 نفر را به خود جذب می‌کند و یا فستیوال‌های کمپینگ چند روزه، مانند کنسرت کانتری اوهایو با 20000 مخاطب تجربه‌های موسیقی کانتری خاصی را امکان‌پذیر می‌کند. جریان های موسیقی کانتری کهنه‌کار همچنان به‌طور قابل‌اعتمادی جزو پرفروش ترین جریان های این حوزه هستند، اما جذابیت‌های کانتری‌ و پاپ کانتری در حال افزایش است .

به لطف بلیت‌فروشی آنلاین، یک فستیوال متوسط اکنون 80٪ بلیط های خود را به جای التماس در فروش، پیش فروش می‌کند. اما بازارهای ثانویه فروش مجدد بلیت، تقاضای بسیار زیادی را نشان می‌دهند، به طوری که 30٪ یا بیشتر از بلیط‌ها اغلب در فستیوال‌های بزرگ دوباره فروخته می‌شوند. چنین ساختارهای قیمت‌گذاری پویا و چند لایه به تعادل عرضه و تقاضا کمک می‌کند. درشکل زیر به درآمد بلیط‌‌فروشی در فستیوال‌های دنیا پرداخته‌ایم.

شکل 2 – درآمد بلیط فروشی در فستیوال های موسیقی از حیث حجم شرکت کننده

منبع : Vibrate.com

همانطور که می‌بینید نرخ متوسط قیمت بلیط در فستیوال‌ها (300 فستیوال برتر دنیا) براساس مقیاس بزرگی فستیوال‌ها از ابرفستیوال­‌ها با حدود 220 دلار، فستیوال‌­های عظیم 194 دلار، فستیوال­‌های بزرگ 177 دلار و فستیوال‌های متوسط با 189 دلار می‌باشد. در ستون سمت راست می‌توانید رقم کف و سقف هر نوع فستیوال موسیقی را از حیث حجم مشاهده کنید.

همانطور که دیدیم فستیوال‌ها در هر منطقه‌ نقش مهمی در نمایش تنوع غنی موسیقی، فرهنگ و بیان هنری در سراسر جهان ایفا می‌کنند. فستیوال‌های موسیقی مزایای گسترده‌تری از سرگرمی ارائه می‌دهند. اثرات آن بر اقتصاد‌های محلی نیز شامل هجوم طرفداران و خرج کردن پول، افزایش درآمدهای مالیاتی و افزایش مشاغل را بهمراه دارد. از طرفی فستیوال‌ها برای هنرمندان و صنعت موسیقی، جزو پلتفرم‌های محوری برای قرار گرفتن در معرض دید، فروش بیشتر و ایجاد جامعه طرفداری هستند. از تسلط ژانرهای الکترونیک و پاپ در ایالات متحده و بریتانیا گرفته تا محبوبیت فزاینده جشنواره‌های هیپ هاپ، گسترش رویدادهای EDM و جذابیت ماندگار جشنواره‌های موسیقی کانتری، هر ژانر پایگاه هواداران اختصاصی را جذب می‌کند. در حالی که چالش‌هایی مانند مسائل امنیتی، زیرساخت‌ها و اشباع بازار در ژانرهای خاص وجود دارد، اما هنوز اشتیاق پایدار برای جشنواره‌های موسیقی همچنان به رشد و تکامل آن‌ها ادامه می‌دهد.