مقدمه
بلاكچين، يك دفتر كل توزيعشدة غيرمتمركز و اشتراكی است كه كار فرايند ثبت تراكنشها و ردگيری دارايیها را در يك شبكه كسبوكار ساده میكند. با تكيه به اين ويژگیها دو قطعه فناوری با ارتباط خاص برای صنايع خلاق ظهور میكند: قراردادهای هوشمند (Smart Contract) و توكنهای غيرقابل تعويض (Non-Fungible Token) كه به اختصار NFT (انافتی) ناميده میشود. انافتیها آثار هنری منحصربهفرد را شناسايی و مالكيت آن را در بلاكچين ثبت میكنند. قراردادهای هوشمند، روی يك بلاكچين ذخيره میشوند و در صورت برآورده شدن شرايط از پيش تعيينشده، به طور خودكار يك توافقنامه را اجرا میكنند و میتوان از آنها برای تدوين قوانين فروش، استفاده و مجوز انافتیها استفاده كرد. بيش از 80 درصد از تمام انافتیها در شبكه بلاكچين اتريوم ساخته و مستقر میشوند. از جمله اولین انافتیهایی که در اتریوم راه اندازی شدند، مجموعه هنری کرپیتوپانکها (Cryptopunks) و بازی ویدیویی کریپتوکیتیز (Cryptokitties) بودند. یک محتوای خلاقانه، مثل هنر دیجیتال، یک شناسه منحصر به فرد دارد و مالکیت آن به یک آدرس منحصر به فرد در بلاکچین مرتبط میشود. هم قوانین در قراردادهای هوشمند و هم اجرای آن قوانین به صورت غیرمتمرکز در بلاکچین ثبت میشوند.
ساختار بازار انافتی
یک توليدكننده محتوا معمولاً فروش محتوای خلاقانه آتی خود را در بازارها (به عنوان مثال، OpenSea، Nifty Gateway) اعلام میکند. این بازارها به خریداران بالقوه امکان ارزیابی و مقایسه طیف وسیعی از محتوای خلاق را میدهد. شکل زير، یک بازار مطرح به نام OpenSea را نشان میدهد که سازندگان را با انبوهی از خریداران احتمالی مرتبط میکند. ممکن است سازنده محتوا با مؤسسات بزرگ و قابل اعتمادی مانند گالریهای هنری یا شرکتهای ضبط مرتبط نباشد؛ اینجاست که بلاکچینها روش بدون نياز به اعتماد (یعنی عدم نیاز به اعتماد قبلی بین طرفین) و انتقال متناظر مالکیت انافتی به خریدار را تسهیل میکنند.
قوانین قرارداد هوشمند و اجرای آن قوانین در بلاکچین تضمین میکند که نه خریدار میتواند پرداخت را به تأخیر بیندازد و نه سازنده میتواند از انتقال مالکیت انافتی جلوگیری کند. قراردادهای هوشمند نیز انعطافپذیری بیشتری را ارائه میدهند. به عنوان مثال، مالکیت محتوای خلاقانه گرانقیمت میتواند تقسیم شود (بدون كپی) به تعدادی انافتی کوچکتر، که مشارکت تعدادی خریدار را تسهیل میکند. به اين قابليت، تقسيمپذيری يا فركشنال انافتی میگويند. از ميان كاربردهای خلاقانهی انافتی، مفهوم تقسيمپذيری انافتی نحوه مالكيت، تجارت و ارزشگذاری هنر را تغيير داده است. اين تغييرات نشاندهندة دموكراتيك كردن سرمايهگذاری در صنعت هنر است كه امكان مشاركت گستردهتر و رشد اكوسيستم فراگير در دنيای هنر را فراهم میكند. بهطور سنتی، مالكيت هنر در حيطه قشر مرفه بود و اغلب آثار هنری با ارزش برای سرمايهگذار عادی غيرقابل دسترس بود. تقسيمپذيری انافتی با تقسيم يك اثر هنری ديجيتال به واحدهای كوچكتر و مقرونبهصرفهتر يك مدلی از مالكيت جمعی را امكانپذير ميكند. اين رويكرد علاوه بر دموكراتيكسازی سرمايهگذاری، افزايش نقدينگی بازار میشود و آن را پوياتر و قابل دسترستر میكند. بازار سنتی هنر معمولا به عدم نقدينگی شناخته میشود، زيرا فروش يك اثر هنری با ارزش ميتواند زمانبر و پيچيده باشد اما تقسيمپذيری انافتي كه در پلتفرمهای بلاكچين معامله ميشوند، میتوانند با سهولت بيشتری خريد و فروش شوند و سياليت مورد نياز را به بازار بياورند.
بلاکچین، انافتیها و قراردادهای هوشمند، مسیرهای جایگزینی را برای توزیع محتوا ایجاد کردهاند که ديگر نیازی به اتکای کامل به واسطههای سنتی مانند ناشران و توزیعکنندگان نيست. بدين طريق، هنرمندان کنترل بیشتر و همچنین سهم بيشتری از درآمد حاصل از محصولات خلاقانه خود را به دست میآورند. بنابراين، هنرمندان کمتر به واسطههایی که خود را در زنجیرة ارزش بین محصولات خلاقانه و مخاطبان قرار میدهند، تکیه میكنند. در بازار سنتی، قدرت انتخاب محتوا به دست واسطهها است. آنها سعی میکنند محتوایی را که فکر میکنند کیفیت پایین یا ظرفيت پايينی براي فروش دارد را فیلتر کنند. از آنجایی که انافتیها امکان دسترسی مستقیم به مصرفکنندگان را برای سازندگان محتوا فراهم میکند، قدرت انتخاب محتوا بیشتر در اختیار خريداران است. غیرمتمرکز کردن قدرت انتخاب احتمالاً باعث ايجاد محتوای متنوعتری میشود. همچنين برخلاف بازار سنتی که در آن تعداد کمی واسطه ممکن است تسلط بالايی به بازار داشته باشند و قدرت فوقالعادهای به بازار اعمال میكنند، بلاکچین تضمین میکند که هیچ نهاد واحدی قدرت تغییر یکجانبه این قوانین یا تغییر سوابق اجرای آن را ندارد.
همچنين، هنرمندان در مورد چگونگی قیمتگذاری، به اشتراکگذاری یا تبلیغات داراییهای معنوی خود كنترل بیشتری دارند. علاوه بر این، ویژگی «بدون نياز به اعتماد» بلاکچین، سازندگان را تشویق میکند تا با طیف وسیعتری از همکاران (مانند آهنگسازان، ترانه سراها و نوازندگان) کار کنند. برای مثال، با تقسیم خودکار درآمد از طریق قراردادهای هوشمند، سازندگان خطرات کمتری را ناشی از نقض قرارداد توسط همکاران خود میببینند، حتی کسانی که قبلا با آنها کار نکردهاند یا با آنها ناآشنا هستند.
قراردادهای هوشمند امکان قیمتگذاری پویا و شفاف را فراهم میكنند. تقاضا برای محصولات خلاقانه (نقاشی، عکس، آهنگ) در طول زمان در نوسان است. در بازار سنتی، خالق، خریدار و واسطهها ممکن است نیاز به مذاکره مجدد برای تغییر قیمتها متناسب با نوسانات تقاضا را داشته باشند. تحت قراردادهای هوشمند، صاحبان محصولات خلاقانه میتوانند به راحتی قوانینی را برای تنظیم قیمتها با توجه به تقاضای بازار تدوين کنند. نکته مهم این نوع قيمتگذاری اين است که مکانیسم قیمتگذاری برای خریداران شفاف است. شفافیت کیفیتی است که مصرفکنندگان به دنبال آن هستند.
انافتی همچنين بازار ثانویه دارد كه اين بازار حتی میتواند پربارتر نيز باشد؛ مجموعهداران، انافتیها را به عنوان سرمایهگذاری خریداری میکنند و امیدوارند در صورت افزایش ارزش، آنها را بفروشند. خریداران میتوانند با انتقال مالکیت انافتیهای خود در بلاکچین، محتوای خلاقانه را دوباره بفروشند. زمانی که انافتی چندین بار مالکیت خود را تغییر میدهد، خریداران بالقوه میتوانند مالكيتهای قبلي را روی بلاکچین بررسی کنند تا متوجه شوند که انافتی از خالق واقعی منشا گرفته است.
بلاکچین به خریداران کمک میکند تا صحت محصولات خلاقانه را تأیید کنند. آثار تقلبی یک چالش طولانی مدت برای خریداران در بازار هنر بوده است. با قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاکچین، هر تراکنش با اجماع بین شرکتکنندگان در شبکه تأیید میشود. گاهشماری کامل رویدادها (به عنوان مثال، انتقالها) به هر کسی در شبکه اجازه میدهد تراکنشهای قبلی را ردیابی یا بازرسی کند. به این ترتیب، استفاده از بلاکچین فروش آثار تقلبی را به میزان قابل توجهی دشوارتر میکند.
دموكراتيك شدن بازار هنر با ظهور انافتی
برای دههها، گالریهای هنری و خانههای حراج بازارسازان دنيای هنر بودند و موزهها، مجموعهداران و هنرمندان برای خريد و فروش آثار هنری در اين بازارها گرد هم میآمدند. در برخی مواقع، ورود به اين بازارها برای نسل جديد هنرمندان كاری دشوار بود اما هماكنون با قابليت انافتی، ورود به بازار هنر برای هنرمندان نوظهور آسان شده است. همچنین باعث جذب نسل جوانی از مجموعهداران و سرمایهگذاران حوزه فناوری شده است که قبلاً تعامل محدودی با بازار هنرهای زیبای سنتی داشتند. از سوي ديگر، بر اساس مدل سنتی بازار هنر، هر بار كه يك اثر هنری در بازار ثانويه به فروش میرسد، عوايد آن به صاحب فعلي میرسد. به اين ترتيب كه هنرمند پس از فروش اوليه، از افزايش احتمالی قيمتهای بعدی بیبهره است. اما قراردادهای انافتی ممكن است شامل بندهايی باشد تا هنرمندان در تراكنشهای بعدی بخشی از سود احتمالی را دريافت كنند.
آينده انافتی در صنعت هنر
سال 2024 با افزايش شديد و متعاقب آن كاهش حجم معاملات انافتی، تحت تاثير عوامل مختلف بازار مانند مشوقهای Blur و رقابت با OpenSea آغاز شد. اتریوم علیرغم مواجهه با رقابت سختی از سوی بلاکچینهای نوظهور مانند بیتکوین و سولانا، پیشتاز خود را در فضای انافتی حفظ کرد. بازار Financing (NFTFi) در اوايل 2023 با حجم قابل توجهی از وامها و افزایش پلتفرمهایی مانند ParaSpace که در سهم بازار پیشرو بودند، دوباره احیا شد. این احیاء تعامل رو به رشد بین انافتیها و تامین مالی غیرمتمرکز را برجسته می کند و راههای جدیدی را برای نقدینگی و سرمایه گذاری در بازار انافتی ارائه میدهد. بازار انافتی در سال 2023، در حالی که کاهش فروش را تجربه کرد، فرصتهای قابل توجهی را در انافتیهای بیتکوین و سولانا آشکار کرد. این روندهای نوظهور به سمت یک اکوسیستم پویا و در حال تکامل اشاره میکنند که با وجود چالشهای فعلی، بازار برای رشد آینده آماده است.