انرژی

از دیدگاه نظری، رابطه بین دولت و بخش انرژی، یکی از موضوعات کلاسیک و اصلی مورد بحث در حوزه‌های فلسفه و اقتصاد سیاسی و همین‌طور سیاستگذاری عمومی است. حاکمیت کشورهای مختلف در راستای تأمین منفعت عمومی در حوزه انرژی برای بهبود شرایط حکمرانی انرژی خود دو رویکرد مختلف را دنبال کرده‌اند. رویکرد اول، تغییرات شکلی و ساختاری را راه حلی برای حل کل مشکلات حکمرانی انرژی می داند . رویکرد دوم، معتقد است که تغییرات لازم باید به صورت یکپارچه و عمیق در بخش‌های مختلف ساختارها، برنامه‌ها، اهداف، پارادایم‌ها، کارکردها و ابزارهای سیاستی ایجاد شود. در همین راستا، ساختارها باید بر مبنای پارادایم‌ها و اهداف سیاستی ایجاد شود، از سوی دیگر ساختارها باید دارای ابزارهای سیاستی مناسب جهت اعمال نقش خود در نظام حکمرانی باشند. گروه انرژی، رویکرد دوم را بر گزیده و تدوین سیاست‌های ایجابی با قید قابلیت اجرایی شدن در فضای حکمرانی حوزه انرژی کشور و تلاش جهت به ثمر نشستن این سیاست‌ها، مأموریت اصلی این گروه تعیین شده است.

در ادامه فعالیت های گروه انرژی در بخش حکمرانی و تنظیم گری صنایع بالادستی نفت و گاز و بخش برق بیان شده و در انتها بخشی از فعالیت‌های این گروه معرفی خواهد شد:

حکمرانی صنعت بالادست نفت و گاز ایران

بخش بالادستی صنعت نفت و گاز ایران را می توان مهم ترین بخش انرژی دانست زیرا 98.9 درصد از منبع تامین کننده انرژی کشور از منابع نفت و گاز است. از سوی دیگر دلایلی دیگری از قبیل: وابستگی بودجه دولت به درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز، حجم بزرگ ذخایر نفت و گاز ایران و وابستگی صنایع مختلف تجهیزات و صنایع پالایشی و پتروشیمی به سیاست های این بخش را می توان از جمله دلایلی نام برد که ایجاب می‌کند مسیر اصلاح نظام حکمرانی انرژی از توجه مناسب به بخش بالادستی نفت‌وگاز آغاز گردد. از این رو، ارائه مسیر اصلاح حکمرانی بخش بالادستی نفت‌وگاز اولین برنامه این گروه از ابتدای تاسیس بوده است که در مراحل اثربخشی قرار دارد.

نظام تنظیم گری صنعت نفت و گاز ایران

تنظیم‌گری در معنای عام خود شامل انواع مداخلات دولت به‌منظور تحقق اهداف اقتصادی و اجتماعی حاکمیت است. در صنعت نفت و گاز ایران مشکلاتی از قبیل عدم تحقق تولید صیانتی در قرادادهای نفتی، انحصار شرکت های دولتی و عدم انگیزه برای سرمایه گذاری بخش خصوصی واقعی و پیچیدگی فنی و تخصصی وجود دارد که لزوم حضور تنظیم گر در دو بخش بالادستی و پایین دستی صنعت نفت و گاز ایران را به عنوان یک نهاد متخصص، مستقل، مقتدر و پاسخگو که به دنبال پیاده سازی سیاست های کلان صنعت نفت و گاز است بیش از پیش نشان می دهد. ارائه الگویی مطلوب از تنظیم‌گری در صنعت نفت و گاز بر مبنای مطالعات تجربه‌های موفق و ناموفق و مسیر ایجاد تنظیم‌گر بخش بالادستی نفت‌وگاز ایران، از دیگر برنامه‌های در دستور کار این گروه می‌باشد.

حکمرانی صنعت برق ایران

با گذشت بیش از 15 سال از تجدیدساختار صنعت برق و کسب رکورد بالاترین ظرفیت اسمی در منطقه خاورمیانه، اکنون این صنعت با چالش‌های بزرگی دست و پنجه نرم می‌کند که عدم چاره‌اندیشی در کوتاه‌مدت و برنامه‌ریزی بلندمدت می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیری بر پیکر این صنعت زیرساختی و مادر وارد آورده و باعث بروز مشکلاتی حتی در ابعاد اجتماعی و سیاسی گردد. خاموشی‌های متعدد در تابستان‌های اخیر و بدهی‌های کلان وزارت نیرو، نشانه‌های مشکلاتی هستند که ریشه‌های آن را بایستی در مجموعه عواملی جستجو کرد که از ضعف تنظیم‌گری و سیاست‌گذاری کارآمد در این حوزه، ناشی می‌شود. در ایجاد مشکلاتی که صنعت برق ایران با آن روبروست، عوامل متعددی تاثیرگذار بوده و هستند که از مهم‌ترین آن‌ها، اشکال و تداخل در وظایف نهادهای حکمرانی و یکپارچه ندیدن مسائل مربوطه در یک چارچوب کلان و بهم پیوسته (علی‌رغم تلاش‌هایی مثل ایجاد شورای عالی انرژی، تدوین طرح جامع انرژی یا ایده تشکیل وزارت انرژی) می‌باشد. اصلاح نظام تنظیم‌گری در صنعت برق با مطالعه تجربه‌های موفق و ناموفق در این حوزه و ارائه مسیر اصلاح نظام حکمرانی این صنعت در دستور کار این برنامه در گروه انرژی قرار دارد.

مطالعات بازار نفت:

دور جدید تحریم های امریکا علیه فروش نفت خام ایران، مشکلاتی را در راه فروش نفت خام و فراورده های نفتی برای کشور به وجود آورده است. نظر به این امر گروه انرژی، بر آن شد تا با رصد اخبار و گزارشات مرتبط با تحولات بازار نفت، سلسله گزارشاتی را بصورت مستقل و به منظور پیش بینی و رصد بازار نفت خام به انجام رساند.

اصلاح قیمت حامل های انرژی:

با جهش رخ داده در قیمت ارز، بار دیگر مساله فشار یارانه پنهان پرداختی دولت به حامل های انرژی و لزوم اصلاح قیمت های ان مورد توجه مسئولین و کارشناسان قرار گرفته است. اما تجربه دور قبل طرح هدفمندی یارانه ها نشان داد که در این طرح الزامات خاص بخش انرژی مورد توجه کافی قرار نگرفته است. با توجه به این سابقه و با همکاری گروه های دیگر اندیشکده حکمرانی، طرح اصلاح قیمت حامل های انرژی با تکیه بر الزامات و پیش نیازهای بازیگران و شرکت های تامین‌کننده در بخش انرژی تهیه و تدوین شد.

شماری از فعالیت‌های انجام‌گرفته: