بازطراحی نظام تامین مالی علم، پژوهش، فناوری، و نوآوری

یکی از زیرنظام‌های کلیدی نظام ملی نوآوری، نظام تأمین مالی عمومی علم، پژوهش، فناوری، و نوآوری است که وظیفه تخصیص منابع مالی با سازوکارهای مشخص و از طریق نهادهای در نظر گرفته شده را دارد. این نظام از لحاظ نهادی گاه می‌تواند شامل تنها یک وزارت‌خانه باشد، گاه چندین سازمان مستقل را شامل شود یا هر طراحی دیگری که به نحوی منابع مالی عمومی را به دست پژوهشگران و نوآوران برساند در بر می گیرد. مسئله‌ بازطراحی ساختار نهادی و سازوکارهای این نظام، موضوع این پروژه بوده است.

از دهه ۱۹۷۰ میلادی تلاش‌ها برای شناخت ابعاد نظامات تأمین مالی پژوهش، فناوری و نوآوری، به منظور بهبود عملکرد و طراحی سازوکارهایی با کارایی بالاتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. از لحاظ پژوهشی، در یک دهه اخیر می‌توان تلاش‌های متعددی را در کشورهای مختلف در جهت شناخت بیشتر و یا بازطراحی نظام تأمین مالی نام برد. به عنوان نمونه، پروژه PREF اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ توسط مرکز پژوهش‌های مشترک اروپا (JRC ) به عنوان یکی از پشتیبان‌های برنامه Horizon 2020 اتحادیه اروپا انجام شده و به جمع‌آوری اختصاصی داده‌ها و تحلیل جنبه‌های مختلف تأمین مالی عمومی پژوهش در ۴۰ کشور، اعم از ۲۸ کشور اروپایی و ۱۲ کشور منتخب غیراروپایی می‌پردازد. این پژوهش را کنسریومی به رهبری موسسه IRCrES-CNR  ایتالیا با همکاری پژوهشگرانی از USI ، AIT ، NIFU  و برخی دیگر از متخصصان به انجام رسانده است تا تصویری یکتا و سازگاری از وضعیت تأمین مالی به سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران ارائه دهد.

این پروژه همچنین انواع نظامات تأمین مالی پژوهش و نوآوری را بررسی می­کند. برای فهم صحیح، لازم است در مقیاس‌های متفاوت به این مسئله ورود کرد و نظامات تأمین مالی را در چندین سطح تحلیل و بررسی نمود. در سطح اول، ساختار نهادی تأمین مالی پژوهش و نوآوری، از جمله جایگاه، طراحی و سلسله مراتب نهادهای تأمین‌کننده مالی بررسی می‌شود. از این مقیاس در ادبیات علمی با عنوان «جریان‌های مالی» هم نام می‌برند و اطلاعات آن را تا حد خوبی می‌توان از داده‌های کلان اقتصادی مانند لایحه بودجه استخراج نمود. این مقیاس گویای یک سری ویژگی‌های کلی نظام تأمین مالی مانند سهم منابع رقابتی و غیررقابتی در تأمین مالی پژوهش است. سطح دوم، جزئی‌تر است و بر روی سازوکارهای تأمین مالی تمرکز دارد و انواع این سازوکارها بررسی می‌شود که با کلیدواژه­هایی همچون Funding instruments، Funding methods، Funding mechanisms قابل­شناسایی است. به عنوان نمونه، همتاداوری یا مراجعه به آمار پسینی که دو مورد از سازوکارهای تخصیص رقابتی است در این سطح بررسی می‌شود. هدف نهایی پروژه بازطراحی نقش و جایگاه صندوق­های دولتی نوآوری و پژوهش کشور و نهادهای تصمیم­گیر در خصوص تامین مالی پژوهش و فناوری مبتنی بر آخرین دستاوردهای علمی بین­المللی است به طوری که موازی­کاری کاهش یافته، وظایف شفاف و کارکردهای نهادهای تامین­کننده مالی پژوهش و فناوری مکمل یکدیگر باشد.