مهدی ضرغامی
مهسا قطبی زاده
سیده زهرا قریشیمقدمه
در طي ساليان گذشته، وجود ناهماهنگي ها و تضادهاي سياستي بين بخشي در مديريت آب منجر به ايجاد چالشهايي در وضع کمي و کيفي آب شده است. مواجهه با اين چالشها که با پيچيدگيهاي محيط زيستي، اجتماعي، اقتصادي، حقوقي و سياسي همراه شده، در گرو وحدت، همدلي و هماهنگي بين نهادهاي حكومتي در هر سه قوه و نيز بين حكومت و مردم است. از طرفي اگرچه عوامل طبيعي به ويژه تشدي د و تداوم خشكساليها و بروز نوسانات و تغييرات اقليمي بر پيچيدگيهاي حاکم بر بحران هاي آبي اثرگذار بوده، اما شواهد موجود حاکي از آن است که بحران آب اغلب ريشه در موضوع حكمراني و ناکارآمدي ساختار حكمراني در بخش آب دارد. نهاد حكمراني آب شامل سه مؤلفه اصلي سياست، قانون و سازمان است که با يكديگر پيوندهاي ساختاري و تنگاتنگي دارند . به عبارت ديگر، اقتدار در تبيين سياست ها و تعيين قواعد بازي از طريق وضع قوانين و مقررات در بخش آب و اتخاذ و اجراي تصميمات در اين بخش تجلّي پيدا ميکند . بنابراين نهاد آب را بايستي به عنوان مسأله يكپارچه اي در نظر گرفت که متشكل از ضابطه، ساختار و سازمانهاي دولتي و عرفي )نهادهاي موجود( است و ايجاد انسجام و يكپارچگي در سياستگذاري و تصميم گيري درون و بيرون اين بخش، نياز به ايجاد بسترهاي نهاد ي و سازماني در سطوح مختلف با درک و تكيه بر شرايط و اقتضائات سياسي ، اجتماعي ، فرهنگي و سازماني محلي دارد.
در اين ميان تدوين سند راهبردي براي هماهنگي سياستها نقش مهمي داشته و براي مجلس شوراي اسلامي ضروري مينمايد. هرچند اسناد راهبردي در حال حاضر وجود دارد. (به عنوان نمونه راهبردهاي توسعه بلندمدت منابع آب 1382)ولي اين اسناداغلب به صورت بخشي تهيه شده و حتي در داخل يك قوه نيز در اجراي آنها وفاق وجود ندارد. ايراد ديگر اين اسناد عدم توجه به سند آمايش سرزمين به عنوان سند باالدستي و نيز گذشت زمان ميباشد. در عين حال با توجه به شرايط پويا و غير قطعي تحولات منطقه اي و ملي، مجلس شوراي اسلامي به سند قانوني به روز براي برنامه ريزي راهبردي و هماهنگ براي حل يا تخفيف مناقشه بين ذينفعان نياز دارد. لذا تدوین سندي راهبردي در حوزه سیاستگذاري منابع آب و تصویب مفاد آن و قوانین مبتنی بر آن در مجلس شوراي اسلامی ضروري به نظر میرسد. در گزارش حاضر ضرورت تهيه اين سند با توجه به ايرادات و اصلاح راهبردهاي توسعه بلندمدت منابع آب 1382 مورد بررسي قرار گرفته و براي افق 1420 راهبردهايي با مالحظه نقاط قوت، ضعف، تهديدها و فرصت هاي منابع آب استخراج و به تفصيل در ادامه ارائه شده است.
